در دفاع از آزادی مطبوعات

اصل ۱٩ اعلاميه جهانی حقوق بشر

هر فردی حق آزادی عقيده و بيان دارد و اين حق مستلزم آن است که کسی از داشتن عقايد خود بيم و نگرانی نداشته باشد و در کسب و دريافت و انتشار اطلاعات و افکار، به تمام وسايل ممکن بيان و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد



ژوئن۱٩٨٥، در برنامه ای راديويی که درباره ی فجايع بزرگ بود، شنونده ای در انتقاد به رسانه های جمعی مطرح کرد:?به هنگام جنگ، زلزله و يا سيل در کشورهای جهان سوم، انبوهی از خبرنگاران به آنجا هجوم می برند. اما شش ماه بعد از آن هيچ کس از آن ماجرا ديگر حرفی نمی زند، هيچ گاه پس از نمايش آن تصوير های تکان دهنده، پی گيری به عمل نمی آيد و بی تفاوتی جانشين نمايش می شود.? در آن زمان روبرت منئارد ، دبير اول گزارشگران بدون مرز، خبرنگار راديو فرانسه در جنوب اين کشور بود، همين گفته انگيزه ای برای تشکيل گزارشگران بدون مرز توسط وی شد. گزارشگران بدون مرز در آغاز مي خواست تا با تهيه ی گزارش درباره ی مصائب و فجايعی که توسط رسانه ها به فراموشی سپرده می شدند، نقطه پايانی بر اين گونه انتقادها باشد. به مدت چهار سال از ۱٩٨٥ تا ۱٩٨٩ گزارشگران بدون مرز، به تامين هزينه و تهيه گزارش درباره ی جنگ و ديگر مصائب از کشورهای فراموش شده توسط مطبوعات، پرداخت

در طی اين سال ها و در پي اين تلاش هاست که معضل بزرگ خبرنگاران يعنی انجام وظيفه ی خود به شکلی آزادنه، بيش از پيش آشکار مي شود. انتشار ساليانه ی اسامی خبرنگاران کشته شده، ليست حيرت آور خبرنگاران به قتل رسيده به ويژه در آمريکای لاتين و شبنامه نويسان زندانی در اروپای شرقی و .... و مبارزه ای که روزنامه نگاران برای آزادی مطبوعات در کشورهای خود به پيش می برند. به بيداری وجدان ها و جلب توجه به اين مبارزه کمک کرد. در ۱٩٨٩ با درس گيری از تجارب چهار ساله، تهيه گزارش متوقف و هدف اصلی گزارشگران بدون مرز به خواست آزادی خبرنگاران زندانی و روشنگری در باره ی تعرض به آزادی مطبوعات تغيير يافت. در فوريه همان سال اولين شماره ی ?نامه ی گزارشگران بدون مرز? ماهنامه ای برای اعضا و روزنامه نگاران انتشار يافت. در اکتبر ۱٩٨٩ گسترش و تحول تشکل، نياز به تعريف فرجام های اصلی حرکت را ايجاب می کرد، اولين سمينار گزارشگران بدون مرز با اين هدف و تحت رياست سمبليک روزنامه نگار چينی ?ليوبينی يان? که چندی پيش از رخدادهای ?بهار پکن? به امريکا پناهنده شده بود، در پاريس برگزار گرديد

کارزار به ?فرزند خواندگي? قبول کردن يک روزنامه نگار زندانی توسط رسانه های جمعی در همين سال آغاز شد. اين کارزار بر آن است که يک رسانه مسئوليت کامل دفاع از يک روزنامه نگار که به خاطر ابراز عقايدش زندانی شده است را تا آزادی او بر عهده گيرد. تا امروز چندين راديو، تلويزيون، روزنامه... با اين عمل بسياری از روزنامه نگاران زندانی را به ?فرزند خواندگي? قبول و اين حرکت توانسته است بسياری را از خطر مرگ وزندان رهايی بخشد. اولين گزارش ساليانه ی گزارشگران بدون مرز نيز در سال ۱٩٨٩ انتشار يافت. اين گزارش به نقض آزادی مطبوعات و وضعيت روزنامه نگاران در سراسر جهان اختصاص واز آن تاريخ هر ساله منتشر می گردد. امروز اين گزارش به زبان های فرانسوی، انگليسی، آلماني، اسپانيايی و فارسی موجود است. اين گزارش توسط دبير خانه ی بين المللی گزارشگران ، تهيه می شود

دبيرخانه بين المللی گزارشگران بدون مرز در پاريس قرار دارد و ده ها نفر به عنوان محقق به شکل حرفه ای در بخش های :تحقيق، به روز کردن اخبار و اطلاعيه ها بر روی تارنما،اداری و مالی، ارتباطات به کار مشغول و فعاليت های سازمان ها را به طور منظم در مناطق مختلف در جهان هدايت می کنند

در طی سال ها فعاليت، گزارشگران بدون مرز، شبکه ی گسترده ای متشکل از صد ها نفر نماينده و همکار در سراسر جهان به وجود آورده است. با تلاش اين شبکه است که مجموعه ای از اطلاعات و اخبار درباره ی آزادی مطبوعات و وضعيت روزنامه نگاران در اختيار سازمان قرار می گيرد. و هر گاه روزنامه يا روزنامه نگاری در هر کجای جهان، مورد تهديد قرار گيرند، سازمان سريعا دخالت نموده و به افشای آن بپردازد

با تقسيم بندی جغرافيايی، افريقا، امريکا، آسيای، اروپا و مغرب و خاورميانه، به طور روزمره، کار محققان، جمع آوری و تحليل خبرهای آژانس های خبرگزاری، مطبوعات جهان و بی شمار انتشارات اختصاصی، در باره ی، تعرضات به آزادی مطبوعات است. پس از اطمينان از درستی اين اخبار توسط نمايندگان محلی و يا سازمان های مدافع حقوق بشر و آزادی مطبوعات در محل، که خود بخش اعظم کار است، محققين نوع واکنش لازم را نسبت به اين امر تعيين می کنند. اين واکنش به خواه به صورت اطلاعيه مطبوعاتي و خواه به شکل نامه به مسئولان انتشار می يابد

در بعضی موارد، جمع آوری اخبار به تنهايی در دبيرخانه بين المللی ميسر نمی شود در اين گونه موارد، گزارشگران بدون مرز، هيئت های نمايندگی به مناطق مورد نظر اعزام می کند. در اين ماموريت ها، نمايندگان سازمان با مقامات دولتی و کشوری، ديپلمات های خارجی در محل، مطبوعات خصوصی و دولتی و انجمن های روزنامه نگاران يا مدافع حقوق بشر به ملاقات و گفتگو می پردازند و با وکلا و خانواده های قربانيان نيز ديدار می کنند. در اين ديدارها همواره يکي از خواست های گزارشگران از مقامات دولتی، ملاقات با روزنامه نگار زندانی است

اين ماموريت های در عين حال فرصت مناسبی است برای حساس نمودن مطبوعات محلی به اقدامات گزارشگران بدون مرز و يافتن همکاران تازه. با اين حال به دليل مخالفت برخی از دولت ها و عدم صدور ويزا، گزارشگران بدون مرز، همواره امکان حضور در برخی از کشورها را ندارند

تلاش برای آزادی روزنامه نگاران زندانی يک مبارزه صنفی نيست. دفاع از آزادی اطلاع رساني و در عين حال دفاع از حق دانستن است. يادآور اين امر است که بدون آزادی مطبوعات، آزادی و بدون مطبوعات مستقل و کثرت گرا دمکراسی وجود ندارد، اين مبارزه بايد امر همگان باشد.

هر سال گزارشگران بدون مرز، بيش از ٥٠٠ مورد نقض آزادی مطبوعات و بيان، اطلاعيه ها و نامه های اعتراضی را برای مقامات کشورهای و سازمان های جهانی مدافع حقوق بشر (چون گزارشگران ويژه سازمان ملل در امور حقوق بشر و آزادی مطبوعات، پارلمان اروپا، يونسکو، کميسيون حقوق بشر و...)ارسال مي کند. اين نامه ها می توانند يک تقاضای ساده ی درخواست اطلاعات، و ارائه ی پيشنهاداتی برای بهبود وضعيت آزادی مطبوعات و يا درخواست رسمی از مقامات برای آزادی روزنامه نگار زندانی و يا اجازه انتشار مجدد به روزنامه ای سانسور يا توقيف شده باشند

گزارشگران بدون مرز در ده ها کشور جهان دارای شعب ملی و در بسياری از کشورها دارای دفتر نمايندگی است. از جمله در آلمان، انگليس، اسپانيا، امريکا و ايتاليا، گزارشگران بدون مرز در کشورهايی که دفتر رسمی ندارد از همکاری نمايندگان ويژه و همکاران محلی بهره مند می شود. سوم ماه می(۱٣ اردیبهشت) روز جهانی آزادی مطبوعات، از جمله ابتکارات گزارشگران بدون مرز است. که با توافق سازمان يونسکو به روزی جهاني بدل شده است و در سراسر جهان از ۱٩٩٠ هر ساله جشن گرفته می شود. ز گزارشگران بدون مرز هر سال دو آلبوم از عکس های يک عکاس مشهور را منتشر می کند که عوايد فروش آن برای کمک به روزنامه نگاران و روزنامه هايی که با مشکل روبرويند صرف می شود
گزارشگران بدون مرز در ۱٩٩٢ جايزه ?لورنزو ناتالی? را از سوی کميسيون اروپا برای تلاش در دفاع از حقوق بشر و دمکراسی در کشورهای در حال رشد و در ۱٩٩٧ جايزه روزنامه نگاری و دمکراسی را از سوی سازمان امنيت و همکاری اروپا دريافت نمود

گزارشگران بدون مرز در کميسيون حقوق بشر سازمان ملل متحد، يونسکو به عنوان ناظر، در کمِيسيون آفريقاُيی حقوق بشر حضور و با سازمان دولت های امريکا همکاری نزديک دارد. همياری حقوقی و بشر دوستانه با روزنامه نگاران و روزنامه های قربانی سرکوب از جمله فعاليت های گزارشگران بدون مرز است

در سال ٢٠٠٥ پارلمان اروپا جايزه ساخاروف را برای "تلاش در روشنگری و در دفاع از آزادی بيان و عقيده به گزارشگران بدون مرز اهدا کرد

در فرانسه، گزارشگران بدون مرز به عنوان انجمنی عام المنفع و مردمی شناخته شده است و هر ساله حساب های بانکی آن توسط حساب رسی مستقل انجمن ها مورد بررسی قرار می گيرد و کمک دهندگان می توانند از معافيت های مالياتی بهره مند جويند